شرح فصل ششم: مقدمه
شرح فصل ششم: مقدمه
در ابتدای این مبحث استاد الهی، ضمن تاکید بر لزوم محترم شمردن مقدساتی که در ادیان دیگر شهرت یافته، به معرفی آنچه خاصه نزد اهل حق مقدس است می‌پردازد. شکی نیست که در کلیه باورهای دینی با واژه مقدس و یا واژگانی مترادف آن روبرو می‌شویم. بر اساس همین باورها هر چیزی که به این صفت متصف شود نزد پیروان هر مذهب یا مسلکی مورد احترام و حتی پرستش قرار می‌گیرد. با این حال، درباره‌ی این امر که چرا برخی چیزها مقدس شناخته شده، کمتر صحبت به میان آمده است.
برای یافتن پاسخ این پرسش ابتدا به تعاریف واژه‌ی «مقدس»(۱) اشاره می‌کنیم:
«قدرتی بی‌نهایت، وجودی برتر، یا قلمرویست که بر اساس باورهای معتقدین به یک دین، مبداء و خالقِ وجود بوده و بر زندگانی و سرنوشت آنان اثری متحول‌کننده دارد»(۲)
«آنچه که از نظر دینی قابل پرستش و ستایش است، منزه، شایسته تکریم و احترام»(۳)
«آنچه منزه و پاک و قابل احترام و تکریم است، به ویژه بخاطر ارتباطی که با خداوند دارد»(۴)
«پاک کرده و به پاکی یاد شده، به پاکی خوانده شده. پاک و پاکیزه. پاک و پاکیزه و منزه» (۵)
«پاک و پاکیزه، شایسته‌ی پرستش و احترام، دارای کیفیت آسمانی، بسیار باارزش و گرامی»(۶)
بر اساس مطالب بالا می‌توان مقدمتاً این فرضیه را مطرح کرد که هر آنچه صفت مقدس بر آن تعلق گیرد لزوماً بایستی از ویژگی‌های زیربرخوردار باشد:
- دارای اثری از خالق باشد
- واجد کیفیت آسمانی و ملکوتی باشد
- پاک و منزه از هر گونه ناپاکی و آلایش باشد
- از نظر ادیان حقیقی شایسته احترام و ستایش باشد
مهم‌ترین عاملی که به چیزی تقدس می‌بخشد، اثری است که از طرف خداوند به آن داده شده است.
به این ترتیب می‌توان چنین برداشت نمود که مهم‌ترین عاملی که به چیزی تقدس می‌بخشد، اثری است که از طرف خداوند به آن داده شده است. با قدری تعمق در این باره می‌توان نتیجه گرفت که مقامات شامخ معنوی و مقربین درگاه الهی نیز طبعاً به اذن خدا خود واجد چنین اثری هستند و می‌توانند به سایر موجودات آن را اعطا کنند.
با توجه به مقدمه بالا به منظور آزمودن فرضیه‌ای که مطرح شده است مقدسات اهل حق را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
بیابس اعم از ساج‌ناری یا پردیوری
بر طبق توضیحات کتاب حاضر پیمان ازلی بین خالق و نمایندگان مخلوقات تا کنون شش بار تجدید شده است. بر همین اساس آخرین باری که این پیمان تجدید شده در زمان حضرت سلطان اسحاق بوده که بنا بر اعتقاد اهل حق مظهر کامل ذات الهی و نماینده و ولی خداوند بوده است.
ناگفته پیداست که یک طرف این پیمان همواره خداوند یا نماینده (ولی) او در روی زمین بوده است و از این رو بدیهی است که می‌باید مورد تقدیس قرار گیرد.
کلام سرانجام
مکتوباتی است حاوی گفتارهای سلطان اسحاق و یاران صاحب‌صلاحیت او. بر اساسِ همان استدلال پیش‌گفته در این مورد نیز حضور مستقیم مظهر ذات الهی و مقربین مشهود بوده و لذا بایستی به عنوان یکی از مقدسات محسوب شود.
جم یا جمخانه
جمعی متشکل از اهل حق که مطابق شرایط خاص برای عبادت و توسل به خداوند تشکیل می‌شود. بنابر توضیحات استاد الهی، در این جمع عبادی ذاتِ یکتا حاضر بوده و حاضران را از پرتوی انوارش برخوردار می‌سازد. ناگفته پیداست که در این مورد نیز همان اثر به لحاظ تجلی ذات خالق نهاده شده است.
نذرهایی که در چنین جمع عبادی با تشریفات خاص دعا داده شده و مصرف می‌شود.
با توجه به آنچه گذشت طبیعی است که در مکانی که محل تجلی و تابش ذات حق است خواندن دعاهایی که حاوی نام خداوند و فرشتگان مقرب اوست بر روی خوراکی که به نیت نذر تهیه شده است، باعث می‌شود این نذور مقدس شناخته بشوند.
عهد و میثاق یا بیعت
یکی از شروط اصلی ورود به مسلک اهل حق، بنا بر آنچه در فصول دیگر کتاب آمده، اعتقاد به شرایط تعیین شده در بیابس پردیوری و بیعت با مقام مظهریت ذات حق است. این بیعت که طبق تشریفات خاصی به نام سرسپاری صورت می گیرد در واقع تجدید همان پیمان ازلی است که به صورت انفرادی هر پیرو مسلک اهل حق منعقد می‌سازد.
از بررسی اجمالی مقدسات فوق، این نکته آشکار می‌شود که در کلیه موارد، عامل اصلی تقدس، حضور ذات یکتا و کیفیات فراعلی است که چنین حضوری به آن‌ها اعطاء می‌کند. علتِ هم‌عرض بودن این مقدسات، که استاد الهی بدان اشاره داشته، از این‌جا آشکار می‌شود.
شایان ذکر است که بسیاری از مقدسات دینی به طور تعبدی مورد ستایش قرار می‌گیرند بی آن که علت وجودی آن‌ها دانسته شود. استاد الهی، علت تقدس آن‌ها را نیز تشریح کرده و بدین‌وسیله اهمیت‌شان را برای پیروان مسلک اهل حق آشکار کرده است.
- Sacred
- Encyclopedia Britannica — www.britannica.com
- Merriam Webster Dictionary
- Cambridge English Dictionary
- لغت‌نامه دهخدا
- لغت‌نامه معین